Ruyters in het stadbestuur, deel 1



Betreft :

Als we het familiewapen van de Zutphense Ruyters proberen te interpreteren, dan zou het steigerende paard met de omhoogwijzende staart een verwijzing kunnen zijn naar het brongebied van de Ruyters: Westfalen. Westfalen is een groot gebied ten oosten van Twente / Achterhoek. Belangrijke steden zijn Osnabrück, Münster, Bielefeld, Hannover.
De "schuinstreep sinister" (de diagonaal van rechtsboven - linksonder) duidt meestal op een bastaardzoon. Deze mocht het wapen van zijn vader wel overnemen, maar dan voorzien van een "brisure", een wijziging: de schuinstreep sinister. In het geval van het Ruyterwapen zou het een wijziging kunnen zijn die nodig was om ‘een eigen draai’ aan de beeltenis van het Saksenros te geven.

In de 14e eeuw komen zowel in de Hanzesteden Lübeck als in Zutphen Ruters voor. Dit duidt op een koopmansgeslacht, waarvan vele leden ook als bierbrouwer bekend zijn.

In Zutphen is een lijst bewaard gebleven van - ik citeer - “personen die - aangewezen door de gemene burgers - om met de raad moeilijke zaken te bespreken”. Zij fungeren dus als een soort intermediair tussen gewone burgers en de schepenraad.

In 1505 komen we in die lijst twee Ruyters tegen:
  • Gert Ruyter Henrixs
  • Gert Ruyter Janss

Deze terug te vinden in de Ruyterstamboom was niet moeilijk. Het zijn Gerrit Henricks Ruyter, geboren circa 1455,  getrouwd circa 1485 met Wysa (zie stamboom) en
Gerrit Jans Ruyter, geboren circa 1470, getrouwd circa 1490 met Lumme van Doene (zie stamboom). Het zijn achterneven van elkaar;  hun grootvaders waren de broers Evert en Gerhard Ruyter.

Dezelfde Gerrit Jans Ruyter wordt in 1527 en 1528 aangesteld als overrentmeester. Hij beheert alle financiën van stad Zutphen (inkomsten aan renten, huur of pacht, accijnzen, uitgaven als lonen, reizen, salarissen ambtenaren etc.: stadsrekening).
In 1539 vinden we Henrick Ruyter op een lijst van magistraten, d.w.z. hij heeft zitting in de schepenraad van Zutphen:

Dit is de zoon van bovengenoemde Gerrit Henricks Ruyter, wederom Henrick Gerrits Ruyter geheten die met Griete getrouwd was (zie stamboom).
In het jaar daarop zien we andermaal zijn naam staan, maar nu voorzien van O., hetgeen betekent dat hij dat lopende jaar  is overleden.

Van belang hierbij is nog een akte van 18 mei 1539 gevonden in het archief van Sint Anthony Groote Broederschap:
Als schepen was het nodig om een zegel te hebben, waarmee belangrijke oorkonden bezegeld konden worden. Wellicht heeft de keuze van Henrick voor het motief van zijn zegel aan de basis gestaan van het Ruyterwapen. Het kan natuurlijk ook best zijn dat het wapen al eerder in de famiie gebruikt werd. Daarvoor pleit dat nakomelingen van achterneef Gerhard, die rond 1520 naar Lübeck verhuisde, hetzelfde wapen gebruiken.
Verder onderzoek is hier nog nodig.

Wordt vervolgd in deel 2.


Jaap Ruiter